Bron: Dr. A. Berendsen 1982, Geomorfologische kaart van Zuid-Utrecht.

Ter hoogte van het huidige Zeist loopt een riviermeander naar het oosten (naar rechts). Deze meander snijdt zich daarbij in de flanken van de Utrechtse heuvelrug in. Op de verste plek van de insnijding ligt nu slot Zeist. de kerk staat op de hoge oever.

Ten zuiden (beneden) van deze meander zijn enkele oude rivierlopen getekend. De meest rechtse daarvan grenst aan Schoonoord.

Zo.n insnijding in het zandmassief kwam bij meanderende rivieren veelvuldig voor. Door de insnijding in het zand werd vaak de grondwaterspiegel geraakt, waarbij extra kwel wordt aangetrokken: grondwater uit het zand dat in of aan de rand aan de oppervlakte treedt.

foto: meander van de Allier (Frankrijk) die de hogere gronden aan de rand van het rivierdal aansnijdt. Er ontstaat een steilrand, met aan de voet ervan een oude geul, vaak gevuld met helder kwelwater. In de loop der tijd, en zeker als er geen rivieractiviteit meer is zoals bij de Kromme Rijn, verlandt de geul (groeit vol met planten en raakt gevuld met plantenresten) . Ook het relief vervaagt enigszins.

Referentiebeeld voor de oorsprong van het terrein waarop Schoonoord is gebouwd.

bron: Carte du Camp dÚtrecht, 1804, V.D.Poll Stichting, Zeist, detail.

Het slot Zeist met de weg naar Driebergen. De weg naar beneden is de Bunzinglaan. Op de plek van het blatere landgoed Schoonoord liggen akkertjes.

bron: Utrechts Archief, topografische kaart van Zeist, 1827.

Op deze topografische kaart van 1827 wordt bevestigd wat er op de kadastrale kaarten staat: een parkaanleg bij een nieuwe buitenplaats, Schoonoord. Verder zijn de details weinig betrouwbaar.

bron: Utrechts Archief, kadastrale Minuutplans gemeente Zeist, 1832, en Oorspronkelijk Aanwijzende Tafels.
zie: Teeling, Ing P.S. 1984, Landmeters van de Kadastrering van Nederland. Uitgave Dienst van het Kadaster en Openbare registers.

De kadastrale opmeting van Zeist vond plaats in 1826 onder leiding van landmeter Adam Slits. Opmerkelijk is, dat de landmeter een aantal paadjes rond het huis heeft ingeschetst met potlood. (die ontbreken op de reproductie van de kadastrale Atlas !!). Deze kaart vormt de oudste, gedetailleerde en gedateerde kaart van het landgoed/de buitenplaats Schoonoord. De wettelijke vaststelling van de kadastrale kaarten voor heel Nederland vond plaats in 1832

bron: Heruitgave van de kadastrale atlas van 1832, detail: landgoed Schoonoord.

De kadastrale opmeting van Nederland gebeurde om een goede basis te hebben voor een grondbelasting. De percelen werden in waarde-categorieën ingedeeld (bijv 'huis', 'bouwland', of, voor een park: 'terrein van vermaak' etc.

Aan de hand van de oppervlakte en de categorieen werd de belasting geheven. Bij de kaart behoren dus lange lijsten met perceelsnummers, eigenaren, categorieen en oppervlaktes. De eerste lijsten heten de 'Oorspronkelijk Aanwijzende Tafels", en geven de situatie van 1832 weer. Hieronder volgen de categorieen grondgebruik van de OAT voor hetb landgoed Schoonoord. Soms worden categoprieen samengevoegd in een één belastingklasse. "water als bouwland" betekent dat het water in dezelfde belastingklasse valt als bouwland.

Door de verschillende grondgebruiksklassen in te kleuren ontstaat een duidelijke kaart van de opbouw van het landgoed.
Het landgoed Schoonoord bestond dus uit een huis met in de directye omgeving een 'terrein van vermaak', verder stukken bouwland, bosch en weilanden.
Landschappelijk gezien ligt het terrein op de overgang van het zand van de Utrechtse Heuvelrug (bouwland, bosch, terrein van vermaak) naar het natte dal van de Kromme Rijn (weilanden). De grens tussen hoog en laag, droog en nat, zand en klei/veen is dus de steilrand die op eerste afbeelding is te zien. (zie hierboven)
Techniek: in Autocad is een basiskaart gemaakt van een uitsnede van de Grootschalige Basiskaart van Nederland. Met het hulpprogramma CadOverlay is de gescande kadasterkaart ingevoerd, en zo goed en zo kwaad als dat ging gedraaid en geschaald naar het grid van de Nederlandse topkaart. Vervolgens zijn de elementen van de kaart in verctor-lijnen gedigitaliseerd. De ontstane gesloten polylijnen zijn in het hulpprogramma Mcolor ingekleurd met transparante kleuren. Gebruik geen rubbersheeting om de kaart pasklaar te maken! Dat is geschiedsvervalsing.

bron: collectie V.D.Pollstichting, Zeist.

Geheel in de stijl van de kadastrale kaarten, dus met het kenmerkende ovale vignet, en zelfs een lijst met grondgebruiksklassen, is een ingekleurde kaart van het landgoed. Waarschijnlijk gaat het om dezelfde landmeter als de officiële kadastrale kaart, en stamt de kaart ook uit 1826.

Binnen de contouren van kadastrale kaart zijn op deze kaart nog tal van extra details ingevuld, zoals paden ,en zelfs gazons, opgaande bomen en bloemperken.
Ook de omschrijving is wat meer gedetailleerd dan de OAT van het kadaster.

Op de kaart uit de collectie VD Poll staan een aantal details, die niet in de grondgebruiksklassen zijn benoemd. Ze zijn als volgt benoemd en ingekleurd:

Opgaand bos / boomweides ( in tegenstelling tot gewoon 'bosch', dat dan wel laag hakhoutboos geweest zal zijn)
Gazon
Heestergroepen (bloeiend hout)
Bloemperken

Techniek: Als basis is de gekleurde kaart genomen. Die is in het programma Gimp veranderd in een grijstinten kaart. Verder: zie kadastrale kaart.

CONCLUSIE:
Op een voormalig akker- en weiland complex is voor 1826 een ruime buitenplaats / landgoed aangelegd, met huis, vijvers, stallingen, boerderij, sier- en moestuinen, terreinen van vermaak, (hakhout)bossen, boomweides, heestergroepen, gazons en bloemperken. Een karakteristieke combinatie van sier, vermaak, nut en rendement. Omdat het niet om een ontwerpkaart gaat, maar om een kadastrale opmeting is het aannemelijk dat het landgoed er ook inderdaad zou heeft bijgelegen.
De diep ingegraven vijvers trekken helder bronwater uit de Utrechtse Heuvelrug. DE plaats maakt een mooi gebruik van de overgang van heuvelrug nmaar rivierdal.

Om verder te gaan worden twee wegen ingeslagen.
1. verder kaartonderzoek.
Door kaarten uit latere periode te raadplegen, wordt inzicht gekregen in de latere veranderingen in het park. dat gebeurt hieronder.
2. Opmeting
De coordinaten van de paden 19de eeuwse kaart, verkregenb door deze gedigitaliseerd over een topografische kaart heen te passen, worden met moderne apparatuur in het veld uitgezet, om op die manier te controleren welke van de padresten in het veld overeenkomen met de kaart van paden op de kaarten van 1826. Zie: menu paden.

Eerste Militaire en Topografische kaart van Nederland, ca 1850

Gijn wijzigingen

Topografische kaart van Nederland, 1896-1872
Kadaster, Emmen.
Geen wijzigingen

Topografische kaart van Nederland, 1872, gedeeltelijk herzien 1906
Kadaster, Emmen.
Geen wijzigingen

De conclusie is, dat er zich in de loop van de 19de eeuw geen grote wijzigingen in het park hebben voorgedaan. Althans, dat deze niet op de gevonden kaarten te zien zijn.

tuinbouwtentoonstelling 1909
bron: gemeente-archief Zeist

In 1909 werd er een grote tuinbouwtentoonstelling op Schoonoord gehouden. Bijgaande kaart laat zien, dat de tentoonstelling vooral het deel van het landgoed aan de kant van het dorp Zeist gebruikte, bij de ingang van de huidige school. De lage weilanden langs de Blikkenburgervaart stonden vol demonstratietuinen en paviljoens, net als het kleine sierbouwland langs de Driebergerweg.Er zijn geen resten van paden uit deze tijd gevonden, die terug te voeren zijn op deze kaart.

bron topografische kaart 1:25.000, 1927. kadaster, Emmen.

Op de topografische kaart van 1927 zijn 3 grote veranderingen te vinden.

1. Zanderij De Bunzing.
De akker aan de Bunzinglaan is verdwenen. In plaats daarvan zijn nu weilanden, een bosje en een boomgaard te vinden, met sloten erdoorheen. De sloten duiden op een lage ligging. Kennelijk is het gebied afgegraven in de periode tussen 1872.1906 en 1927. Zulke zanderijen kwamen vaker voor in deze streek, en dienden vaak om zand te leveren voor de bouw van nieuwe woonwijken in Utrecht. Aannemelijk is dat er zand is afgevoerd via de Blikkenburgervaart, maar het kan niet worden uitgesloten dat er ook zand in grind is afgevoerd via het spoor en de weg.

2. De hoofdlaan door het landgoed is verhard.

3. Het padenstelsel is veranderd:
Een deel van de paden volgt nog steeds het tracee van de paden op de kaarten van 1826.

Sommige paden uit 1826 zijn kennelijk vervallen, en er zijn er ook een paar bijgekomen.

Bovendien ligt er een brug over een van de takken van de vijver.

In het menu "paden' wordt hier uitgebreid op ingegaan.

Een topkaart is niet bedoeld om details als paden in een park nauwkeurig weer te geven.

Maar op deze topkaart zijn de veranderingen wel erg groot. Kennelijk is er een flinke opknapbeurt in het park aan de gang geweest.
op deze projectie van de kaart van 18927 op die van 1826 zijn de veranderingen die hierboven genoemd zijn extra duidelijk:
- afgraven akkergebied
- deels nieuw padenpatroon, met brug
- andere onderdelen zijn verrassend goed bewaard gebleven.