Herstelplan park Schoonoord, Zeist 2005-2007 |
Analyse historische kaarten - 1 1804 - 1927 |
||||
|
Bron: Dr. A. Berendsen 1982, Geomorfologische kaart van Zuid-Utrecht. Ter hoogte van het huidige Zeist loopt een riviermeander naar het oosten (naar rechts). Deze meander snijdt zich daarbij in de flanken van de Utrechtse heuvelrug in. Op de verste plek van de insnijding ligt nu slot Zeist. de kerk staat op de hoge oever. Ten zuiden (beneden) van deze meander zijn enkele oude rivierlopen getekend. De meest rechtse daarvan grenst aan Schoonoord.
Zo.n insnijding in het zandmassief kwam bij meanderende rivieren veelvuldig voor. Door de insnijding in het zand werd vaak de grondwaterspiegel geraakt, waarbij extra kwel wordt aangetrokken: grondwater uit het zand dat in of aan de rand aan de oppervlakte treedt.
|
||||
foto: meander van de Allier (Frankrijk) die de hogere gronden aan de rand van het rivierdal aansnijdt. Er ontstaat een steilrand, met aan de voet ervan een oude geul, vaak gevuld met helder kwelwater. In de loop der tijd, en zeker als er geen rivieractiviteit meer is zoals bij de Kromme Rijn, verlandt de geul (groeit vol met planten en raakt gevuld met plantenresten) . Ook het relief vervaagt enigszins. Referentiebeeld voor de oorsprong van het terrein waarop Schoonoord is gebouwd. |
|
||||
|
bron: Carte du Camp dÚtrecht, 1804, V.D.Poll Stichting, Zeist, detail. Het slot Zeist met de weg naar Driebergen. De weg naar beneden is de Bunzinglaan. Op de plek van het blatere landgoed Schoonoord liggen akkertjes. |
||||
bron: Utrechts Archief, topografische kaart van Zeist, 1827. Op deze topografische kaart van 1827 wordt bevestigd wat er op de kadastrale kaarten staat: een parkaanleg bij een nieuwe buitenplaats, Schoonoord. Verder zijn de details weinig betrouwbaar. |
|
||||
|
bron: Utrechts Archief, kadastrale Minuutplans gemeente Zeist, 1832, en Oorspronkelijk Aanwijzende Tafels. De kadastrale opmeting van Zeist vond plaats in 1826 onder leiding van landmeter Adam Slits. Opmerkelijk is, dat de landmeter een aantal paadjes rond het huis heeft ingeschetst met potlood. (die ontbreken op de reproductie van de kadastrale Atlas !!). Deze kaart vormt de oudste, gedetailleerde en gedateerde kaart van het landgoed/de buitenplaats Schoonoord. De wettelijke vaststelling van de kadastrale kaarten voor heel Nederland vond plaats in 1832 |
||||
bron: Heruitgave van de kadastrale atlas van 1832, detail: landgoed Schoonoord. De kadastrale opmeting van Nederland gebeurde om een goede basis te hebben voor een grondbelasting. De percelen werden in waarde-categorieën ingedeeld (bijv 'huis', 'bouwland', of, voor een park: 'terrein van vermaak' etc. Aan de hand van de oppervlakte en de categorieen werd de belasting geheven. Bij de kaart behoren dus lange lijsten met perceelsnummers, eigenaren, categorieen en oppervlaktes. De eerste lijsten heten de 'Oorspronkelijk Aanwijzende Tafels", en geven de situatie van 1832 weer. Hieronder volgen de categorieen grondgebruik van de OAT voor hetb landgoed Schoonoord. Soms worden categoprieen samengevoegd in een één belastingklasse. "water als bouwland" betekent dat het water in dezelfde belastingklasse valt als bouwland. |
|
||||
|
|
||||
|
Door de verschillende grondgebruiksklassen in te kleuren ontstaat een duidelijke kaart van de opbouw van het landgoed. |
||||
bron: collectie V.D.Pollstichting, Zeist. Geheel in de stijl van de kadastrale kaarten, dus met het kenmerkende ovale vignet, en zelfs een lijst met grondgebruiksklassen, is een ingekleurde kaart van het landgoed. Waarschijnlijk gaat het om dezelfde landmeter als de officiële kadastrale kaart, en stamt de kaart ook uit 1826. Binnen de contouren van kadastrale kaart zijn op deze kaart nog tal van extra details ingevuld, zoals paden ,en zelfs gazons, opgaande bomen en bloemperken. |
|
||||
|
|
||||
Op de kaart uit de collectie VD Poll staan een aantal details, die niet in de grondgebruiksklassen zijn benoemd. Ze zijn als volgt benoemd en ingekleurd: Opgaand bos / boomweides ( in tegenstelling tot gewoon 'bosch', dat dan wel laag hakhoutboos geweest zal zijn) Techniek: Als basis is de gekleurde kaart genomen. Die is in het programma Gimp veranderd in een grijstinten kaart. Verder: zie kadastrale kaart. |
|
||||
CONCLUSIE: Om verder te gaan worden twee wegen ingeslagen. |
|||||
|
Eerste Militaire en Topografische kaart van Nederland, ca 1850 Gijn wijzigingen |
||||
Topografische kaart van Nederland, 1896-1872
|
|
||||
|
Topografische kaart van Nederland, 1872, gedeeltelijk herzien 1906 De conclusie is, dat er zich in de loop van de 19de eeuw geen grote wijzigingen in het park hebben voorgedaan. Althans, dat deze niet op de gevonden kaarten te zien zijn. |
||||
tuinbouwtentoonstelling 1909 In 1909 werd er een grote tuinbouwtentoonstelling op Schoonoord gehouden. Bijgaande kaart laat zien, dat de tentoonstelling vooral het deel van het landgoed aan de kant van het dorp Zeist gebruikte, bij de ingang van de huidige school. De lage weilanden langs de Blikkenburgervaart stonden vol demonstratietuinen en paviljoens, net als het kleine sierbouwland langs de Driebergerweg.Er zijn geen resten van paden uit deze tijd gevonden, die terug te voeren zijn op deze kaart. |
|
||||
|
bron topografische kaart 1:25.000, 1927. kadaster, Emmen. Op de topografische kaart van 1927 zijn 3 grote veranderingen te vinden. 1. Zanderij De Bunzing. |
||||
2. De hoofdlaan door het landgoed is verhard. 3. Het padenstelsel is veranderd: Sommige paden uit 1826 zijn kennelijk vervallen, en er zijn er ook een paar bijgekomen. Bovendien ligt er een brug over een van de takken van de vijver. In het menu "paden' wordt hier uitgebreid op ingegaan. |
|
||||
|
Een topkaart is niet bedoeld om details als paden in een park nauwkeurig weer te geven. Maar op deze topkaart zijn de veranderingen wel erg groot. Kennelijk is er een flinke opknapbeurt in het park aan de gang geweest. |
||||
voor meer kaarten, zie het menu kaarten 2 | |||||
|